Sanskrit Sloka text in Devanagari, Gujarati, Kannada, Telugu , and English

||om tat sat||

సుందరకాండ.
అథ చతుస్త్రింశస్సర్గః

తస్యాత్ తద్వచనం శ్రుత్వా హనుమాన్ హరియూధపః|
దుఃఖా దుఃఖాభిభూతాయాః సాంత్వ ముత్తర మబ్రవీత్||1||

స|| హరియూధపః దుఃఖాత్ దుఃఖాభిభూతాయాః తస్యాః తత్ వచనం శ్రుత్వా సాంత్వం ఉత్తరం అబ్రవీత్||

Hearing the words of the one who was overwhelmed with sadness, Hanuman spoke words of consolation in reply.

అహం రామస్య సందేశాత్ దేవి దూతస్తవాగతః|
వైదేహీ కుశలీ రామః త్వాం చ కౌశలమబ్రవీత్||2||
యో బ్రహ్మమస్త్రం వేదాంశ్చ వేద వేదవిదాం వరః|
స త్వా దాశరథీ రామో దేవి కౌశల మబ్రవీత్||3||
లక్ష్మణశ్చ మహాతేజా భర్తుస్తేఽనుచరః ప్రియః|
కృతవాన్ శోకసంతప్తః శిరసా తే అభివాదనమ్||4||

స|| దేవీ అహం రామస్య దూతః తవ సందేశాత్ ఆగతః| వైదేహీ కుశలీ రామః త్వాం చ కౌశలం అబ్రవీత్|| వేదవిదాం వరః యః బ్రహ్మమ్ అస్త్రం చ వేదాంశ్చ వేద సః దాశరథీ రామః త్వాం కౌశలం అబ్రవీత్ || తే భర్తుః అనుచరః మహాతేజాః లక్ష్మణః చ శోకసంతప్తః తే శిరసా అభివాదనం కృతవాన్ ||

Oh Devi ! I am Rama's messenger, came here for you on his orders. Oh Vaidehi! Rama who is well, is enquiring your welfare. The one who knows all Vedas, who knows Brahma astra and Vedas too, who is a son of Dasaratha, that Rama asks about your welfare. Your husband's follower, the very mighty Lakshmana immersed in grief, bowing his head, offers salutations to you.

సా తయోః కుశలం దేవీ నిశమ్య నరసింహయోః|
ప్రీతిసంహృష్ట సర్వాంగీ హనూమంతం అథాబ్రవీత్||5||
కల్యాణీ బతగాథేయం లౌకీకి ప్రతిభాతి మా|
ఏతి జీవితమానందో నరం వర్షశతాదపి||6||

స|| అథ సా దేవీ ప్రీతిసంహృష్టసర్వాంగీ తయోః నరసింహయోః కుశలం నిశమ్య ప్రీతి సంహృష్టః హనుమంతం అబ్రవీత్|| జీవంతం నరం వర్షశతాదపి జీవంతం (తదా) ఆనందః ఏతి లౌకీకి గాధా కల్యాణి ఇతి మే ప్రతిభాతి||

Then that lady experiencing pleasure all over her limbs, hearing the welfare of the two lions among men, spoke to Hanuman. "The popular adage that ' the human being who lives hundred years finds happiness ', appears to me as true".

తయా సమాగతే తస్మిన్ ప్రీతిరుత్పాదితాద్భుతా|
పరస్పరేణ చాలాపం విశ్వస్తౌతౌ ప్రచక్రతుః||7||
తస్యాః తద్వచనం శ్రుత్వా హనుమాన్ హరియూధపః|
సీతాయాః శోకదీనాయాః సమీపముపచక్రమే||8||

స|| సమాగతే తస్మిన్ తథా అద్భుతా ప్రీతిః ఉత్పాదితా | తౌ విశ్వస్తౌ పరస్పరేణ ఆలాపం చ చక్రతుః|| హనుమాన్ హరియూధపః సీతాయాః శోకదీనాయాః తస్యాః సమీపం ఉపచక్రమే ||

As they conversed with each other, wonderful pleasure was felt by her. Both of them felt confidence in each other and conversed. Hanuman the best among Vanaras moved near Sita who is stricken with grief.

యథా యథా సమీపం స హనుమానుపసర్పతి|
తథా తథా రావణం సా తం సీతా పరిశంకతే||9||
అహోధిగ్దుష్కృత మిదం కథితం హి య దస్య మే|
రూపాంతర ముపాగమ్య స ఏవాయం హి రావణః||10||
తామశోకస్య శాఖాం సా విముక్త్వా శోకకర్శితా|
తస్యా మే వానవద్యాంగీ ధరణ్యాం సముపావిశత్||11||

స|| యథా యథా సః హనుమాన్ ఉపసర్పతి తథా తథా సా సీతా తం రావణం పరిశంకతే||అహో యది అయం రూపాంతరం ఉపాగమ్య సః రావణః హి (అస్తి) ఇదం అస్య మే కథితం దుష్కృతం ధిక్|| అనవద్యాంగీ సా అశోకశ్చ శాఖామ్ విముక్త్వా శొకకర్శితా తస్యాం ధరణ్యామేవ సముపావిశత్ ||

As Hanuman slowly moved towards her, Sita suspected he might be Ravana. "Oh If this is that Ravana who is in disguise then I told him what should not have been told". That lady with flawless limbs, who is emaciated with grief, left the branch of the Ashoka tree held by her and squatted down on the ground.

హనుమానపి దుఃఖార్తాం తాం దృష్ట్వా భయమోహితామ్|
అవందత మహాబాహుః తతస్తాం జనకాత్మజామ్||12||
సా చైనం భయవిత్రస్తా భూయో నైవాభ్యుదైక్షత|
తం దృష్ట్వా వందమానం తు సీతా శశినిభాననా||13||
అబ్రవీత్ దీర్ఘముచ్ఛ్వస్య వానరం మధురస్వరా|

స|| మహాబాహుః హనుమాన్ అపి దుఃఖార్తాం భయమోహితాం జనకాత్మజాం తాం దృష్ట్వా అవందత||భయవిత్రస్తా సా చ ఏనం భూయః న అభ్యుదైక్షత ఏవ| తం శశినిభాననా సీతా దీర్ఘః ఉచ్ఛ్వస్య వందమానం వానరం మధుర స్వరా అబ్రవీత్ ||

Seeing that lady, daughter of Janaka, who is immersed in sorrow and filled with fear, Hanuman prostrated. Trembling with fear she did not even look at him. Then that moon faced lady Sita breathing deeply spoke softly to the Vanara who bowed down to her.

మాయాం ప్రవిష్టో మాయావీ యది త్వం రావణః స్వయమ్||14||
ఉత్పాదయసి మే భూయః సంతాపం తన్నశోభనమ్|
స్వం పరిత్యజ్య రూపం యః పరివ్రాజకరూపధృత్||15||
జనస్థానే మయా దృష్టః త్వం స ఏవాసి రావణః|
ఉపవాసకృశాం దీనాం కామరూప నిశాచర||16||
సంతాపయసి మాం భూయః సంతప్తాం తన్నశోభనమ్|

స|| యది త్వం స్వయం మాయావీ రావణః మాయాం ప్రవిష్టః మే భూయః సంతాపం ఉత్పాదయసి తత్ న శోభనమ్|| యః రావణః స్వం రూపం పరిత్యజ్య పరివ్రాజక రూపధృత్ జనస్థానే మయా దృష్టః త్వం స ఏవ అసి|| నిశాచర కామరూప ఉపవాస కృశాం సంతప్తాం దీనాం మాం భూయః సంతాపయసి తత్ న శోభనమ్||

"If you are the trickster Ravana himself and entered here in disguise , then you are again causing grief . That is not good. You are the same Ravana I saw in Janasthana who having given up his own form was disguised as a mendicant . Oh Vile night-being, who can assume any form, you are again making me, who is already in sorrow and in a pitiable condition, who is emaciated due to fasting, more sorrowful. That is not good."

అథవా నైతదేవం హి యన్మయా పరిశంకితమ్||17||
మనసో హి మమ ప్రీతిరుత్పన్నా తవదర్శనాత్|
యది రామస్య దూతస్త్వం ఆగతో భద్రమస్తుతే||18||
పృఛ్ఛామి త్వాం హరిశ్రేష్ఠ ప్రియా రామకథా హి మే|
గుణాన్ రామస్య కథయ ప్రియస్య మమ వానర||19||
చిత్తం హరసి మే సౌమ్య నదీకూలం యథా రయః

స|| అథవా మయా యత్ పరిశంకితం ఏతత్ ఏవం న హి (కింతు) తవ దర్శనాత్ మమ మనసః ప్రీతిః ఉత్పన్న హి ||యది త్వం రామస్య దూతః ఆగతః తే భద్రం అస్తు | హరిశ్రేష్ఠ త్వాం మే ప్రియా రామకథా పృచ్ఛామి | వానర మమ ప్రియస్య రామస్య గుణాన్ కథయ | హే సౌమ్య యథా నదీకూలం రయః తథా మే చిత్తం హరసి ||

"Or this may only be my suspicion because after seeing you my pleasure is generated in my mind. If you are Rama's messenger may all be well with you. Oh best of Vanaras! I am asking you tell me the story of Rama. Oh Vanara tell my dear Rama's virtues, Oh Gentle one! Like the currents in the river bank, you are luring my mind".

అహో స్వప్నస్య సుఖతా యాsహమేవం చిరాహృతా||20||
ప్రేషితం నామ పశ్యామి రాఘవేణ వనౌకసం|
స్వప్నేఽపి యద్యహం వీరం రాఘవం సహ లక్ష్మణమ్||21||
పశ్యేయం నావసీదేయం స్వప్నోఽసి మమమత్సరీ|
నాహం స్వప్న మహం మన్యే స్వప్నే దృష్ట్వా హి వానరమ్||22||
న శక్యోఽభ్యుదయః ప్రాప్తుం ప్రాప్త శ్చాభ్యుదయో మమ|

స|| స్వప్నస్య సుఖతా అహో చిరాహృతా యా రాఘవేణ ప్రేషితం నామ వనౌకసం ఏవమ్ పశ్యామి || స్వప్నే అపి సహలక్ష్మణం వీరం రాఘవం పశ్యేయం యది న అవసీదేయం మమ స్వప్నః అపి మత్సరీ|| అహం ఇయం స్వప్నం న మన్యే| స్వప్నే వానరం దృష్ట్వా అభ్యుదయః ప్రాప్తుం న శక్యః | (పరంతు) మమ అభ్యుదయః ప్రాప్తః చ ||

'Oh the pleasure of a dream, I have been seeing the Vanara sent by Raghava in that way only. Even in a dream, If I can see heroic Raghava along with Lakshmana I will not be despondent. Even a dream is inimical to me. I do not think this is a dream. Seeing a Vanara in dream you cannot get happy tidings. But I am experiencing happiness'.

'కిన్ను స్యాచ్చిత్తమోహోఽయం భవేద్వాతగతిస్త్వియమ్||23||
ఉన్మాదజో వికారో వా స్యాదియం మృగతృష్ణికా|
అథవా నాయమున్మాదో మోహోఽప్యున్మాదలక్షణః||24||
సంబుధ్యే చాహ మాత్మానం ఇమం చాపి వనౌకసమ్|
ఇత్యేవం బహుధా సీతా సంప్రధార్య బలాబలమ్||25||
రక్షసాం కామరూపత్వాన్ మేనే తం రాక్షసాధిపమ్|

స|| అయం చిత్తమోహః స్యాత్ కిం ను ? ఇయం వాతగతిః భవేత్ | ఉన్మాదజః వికారో వా| ఇయం మృగతృష్ణికా స్యాత్ ||అథవా న యం ఉన్మాదః ఉన్మాదలక్షణః మోహః అపి న|అహం ఆత్మానమ్ ఇయం వనౌకసాం సంబుధ్యే||సీతా ఇత్యేవం బలాబలం బహుధా సంప్రధార్య రక్షసాం కామరూపత్వాత్ తం రాక్షసాధిపమ్ మేనే||

' May be this is a delusion of the mind. This may be mental imbalance. It may have developed out of madness or change. This could be a mirage too. But this is not insanity or nor is it delusion a sign of insanity. I am myself recognizing this Vanara'. Thus Sita in many ways weighing the strength and weakness of her thoughts and after reconsideration, decided that he is indeed the king of Rakshasas who can take any form .

'ఏతాం బుద్ధిం తదా కృత్వా సీతా సా తనుమధ్యమా||26||
న ప్రతి వ్యాజహారాsథ వానరం జనకాత్మజా|
సీతాయాశ్చింతితం బుద్ధ్వా హనుమాన్ మారుతాత్మజః||27||
శ్రోత్రానుకూలై ర్వచనైః తదా తాం సంప్రహర్షయత్|

స|| తదా సా తనుమధ్యమా జనకాత్మజా ఏతాం బుద్ధిం కృత్వా అథ వానరం ప్రతి న వ్యాజహార || హనుమాన్ మారుతాత్మజః సీతాయాః చింతితం బుద్ధ్వాతదా శ్రోత్రానుకూలైః వచనైః తాం సంప్రహర్షయత్ ||

Then that slender waisted daughter of Janaka, having entertained these thoughts did not respond to the Vanara. Then Hanuman, the son of wind god, having understood Sita's thoughts spoke pleasing words that brought joy.

అదిత్య ఇవ తేజస్వీ లోకకాంతః శశీ యథా||28||
రాజా సర్వస్య లోకస్య దేవో వైశ్రవణో యథా|
విక్రమేణోపపన్నశ్చ యథా విష్ణు ర్మహాయశాః||29||
సత్యవాదీ మథురవాగ్దేవో వాచస్పతి ర్యథా|
రూపవాన్ సుభగః శ్రీమాన్ కందర్ప ఇవ మూర్తిమాన్||30||

స||అదిత్య ఇవ తేజస్వీ శశీ యథా లోకకాంతః దేవః వైశ్రవణో యథా సర్వస్య లోకస్య రాజా మహాయశాః విష్ణు యథా విక్రమేణ ఉపపన్నః చ||సత్యవాదీ వాచస్పతీ యథా మధుర వాగ్దేవః | రూపవాన్ సుభగః శ్రీమాన్ మూర్తిమాన్ కందర్ప ఇవ||

"He is Glorious like Sun, brings delight to the whole world like Moon, king of kings like Vaisrava, renowned like Vishnu endowed with valor. truthful in speech like Brihaspati, handsome, graceful, prosperous personification like Kamadeva.

స్థానక్రోథఃప్రహర్తా చ శ్రేష్ఠో లోకే మహారథః|
బాహుచ్ఛాయా మవష్టబ్ధో యస్య లోకో మహాత్మనః||31||
అపకృష్యాశ్రమపదాన్ మృగరూపేణ రాఘవం|
శూన్యే యేనాపనీతాపి తస్య ద్రక్ష్యసి యత్ ఫలమ్||32||

స|| స్థానక్రోధః ప్రహర్తా చ లోకే శేష్ఠః మహారథః లోకః యస్య మహాత్మనః బాహుచ్ఛాయామవష్టభ్యో ||యేన రాఘవం మృగరూపేణ ఆశ్రమపదాత్ అపకృష్య శూన్యే అపనీతా అసి త్వయా యత్ ఫలం ద్రక్ష్యసి||

He shows anger to the right persons, punishes too. Foremost among charioteers, a great self under the shadow of whose shoulders the world takes refuge. Such Raghava has been deceived by Ravana and from the empty Ashrama you were brought. The result of that deceitful action you will see.

'న చిరాత్ రావణం సంఖ్యే యో వధిష్యతి వీర్యవాన్|
రోషప్రముక్తై రిషుభిః జ్వలద్భిరివ పావకైః||33||
తేనాహం ప్రేషితో దూతః త్వత్సకాశ మిహాగతః|
తద్వియోగేన దుఃఖార్తః స త్వాం కౌశలమబ్రవీత్||34||

స|| వీర్యవాన్ యః నచిరాత్ రోషప్రముక్తైః జ్వలద్భిః పావకైః ఇవ ఇషుభిః సంఖ్యే రావణం వధిష్యతి| తేన దూతః ప్రేషితః ఇహ త్వత్సకాశం ఆగతః | త్వద్వియోగేన దుఃఖార్తః సః త్వాం కౌశలం అబ్రవీత్ ||

'The heroic one will soon will kill Ravana in war with burning arrows released in great anger. I am the messenger sent by him standing in your presence. He enquires about your well-being'.

లక్ష్మణశ్చ మహాతేజాః సుమిత్రానందవర్ధనః|
అభివాద్య మహాబాహుః స త్వాం కౌశలమబ్రవీత్||35||
రామస్య చ సఖా దేవి సుగ్రీవో నామ వానరః|
రాజా వానరముఖ్యానాం స త్వాం కౌశలమబ్రవీత్ ||36||

స|| మహాతేజః సుమిత్రానందవర్ధనః మహాబాహుః లక్ష్మణః చ అభివాద్య సః త్వాం కౌశలం అబ్రవీత్ || దేవీ రామస్య చ సఖా సుగ్రీవః నామ వానరః వానరముఖ్యానాం రాజా సః త్వాం కౌశలం అబ్రవీత్ ||

'Lakshmana, the brilliant long armed one, the delight of Sumitra, offering salutations asks about your well-being. Oh Devi! Rama's friend, Vanara by name Sugriva, king of Vanaras chiefs asks about your well-being'.

'నిత్యం స్మరతి రామః త్వాం ససుగ్రీవః సలక్ష్మణః|
దిష్ట్యా జీవసి వైదేహీ రాక్షసీవశమాగతా||37||
న చిరాత్ ద్రక్ష్యసే రామం లక్ష్మణం చ మహాబలమ్|
మధ్యే వానర కోటీనాం సుగ్రీవం చామితౌజసమ్||38||

స||వైదేహీ ససుగ్రీవః స లక్ష్మణః చ రామః త్వాం నిత్యమ్ స్మరతి|రాక్షసీవశమ్ ఆగతా దిష్ట్యా జీవసి ||రామమ్ మహాబలం లక్ష్మణం చ వానర కోటీనాం మధ్యే అమితౌజసాం సుగ్రీవం చ న చిరాత్ ద్రక్ష్యసే||

"Oh Vaidehi! Rama along with Lakshmana and Sugriva always thinks about you. By fortune, you are alive, though fallen into the hands of Rakshasis. You will soon see mighty Rama along with Lakshmana and Sugriva of unlimited prowess surrounded by crores of Vanaras".

అహం సుగ్రీవ సచివో హనుమాన్ నామ వానరః|
ప్రవిష్ఠో నగరీం లంకాం లంఘయిత్వా మహోదధిమ్||39||
కృత్వా మూర్థ్ని పదన్యాసం రావణస్య దురాత్మనః|
త్వాం ద్రష్టు ముపయాతోsహం సమాశ్రిత్య పరాక్రమమ్||40||

స|| అహమ్ సుగ్రీవ సచివః | హనుమాన్ నామ వానరః| మహోదధిం లంఘయిత్వా లంకాం నగరీం ప్రవిష్ఠః ||దురాత్మనః రావణస్య మూర్ధ్నిః పదాన్యాసం కృత్వా పరాక్రమం సమాశ్రిత్య అహం త్వాం ద్రష్టుం ఉపయాతః||

'I am the minister of Sugriva. A Vanara by name Hanuman. Crossing the great ocean I have entered the city of Lanka. Stepping on the head of the vile Ravana, using my valor I have come to see you'.

'నాహ మస్మి తథా దేవీ యథా మామ్ అవగచ్ఛసి|
విశంకా త్యజతాం ఏషా శ్రద్ధత్స్వ వదతో మమ||41||

స|| దేవీ మాం యథా అవగచ్ఛసి అహం తథా న అస్మి | ఏషా విశంకా త్యజతాం వదతః మమ శ్రద్ధత్స్వ||

'Oh Devi I am not what you are thinking. Leave those doubts as I speak to you and trust me'.

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే చతుస్త్రింశస్సర్గః||

Thus ends the thirty fourth Sarga of Sundarakanda in Ramayana the first ever poem composed in Sanskrit by the first poet sage Valmiki.

||om tat sat||